Nro. 14. GAZETA KORESPONDENTA WARSZAWSKIEGO I ZAGRANICZNEGO Z WARSZAWY DNIA 16go LUTEGO, ROKU 1813 we WTOREK. W numerze 3cim r. b. gazety naszey umieściliśmy zagaienie posiedzenia Królewsko-Warszawskiego Towarzystwa przyiaciół nauk, dnia 7go Stycznia r. b. odbytego. Jest w nim wzmianka o machinie rachunkowey wynalazku Pana Abrahama Sterna mieszkańca miasta Hrubieszowa, starozakonnego wyznania; w przekonaniu, iż tak użytecznym stać się mogący wynalazek powszechnie interessuie, nim umieścimy rapport deputacyi towarzystwa zdany w tey mierze, kładziemy teraz list wspomnionego JPana Sterna, napisany do Towarzystwa przy nadesłaniu teyże machiny: Prześwietne Towarzystwo Królewskie Przyiacioł Nauk! Człowiek, z iedney uważaiąc go strony, iako stworzenie z wszelkich nieuchronnych potrzeb ogołocone, na różne wystawiony iest cierpienia, z drugiej atoli strony, rozumem bezliczne dodającym mu środki, do osięgnienia otaczających go potrzeb, wynadgrodzonym został. — Każda przeto dotykaiąca go potrzeba, wzbudza go do szukania i chwytania stosownych końcem zaradzenia iey środków. A że takowe środki najpospoliciey wymagaią działań fizycznych czyli pracy ciała, które bywaią zbytnie uciążliwe, a częstokroć nawet natężone, siłę człowieka przemagaiące; więc w takim razie, rozum ludzki, co w swoim postępie żadney znać niechce granicy, sili się nad wyszukiwaniem pośredniczych środków, któreby pracę ciała zastąpiły, lub też przynajmniej ulgę w niey zrządzić mogły. Tego rodzaiu środki, są machiny mechaniczne, które tym celem wynalezione zostały, aby ludziom w pracy ulgę przynosiły. — Dowcip ludzki nigdy nie przestaie starać się i przemyśliwać nad sposobami, któreby iego siło fizyczną ochraniały i wspomagały. Biorąc to na rozwagę, idzie za tym, że kiedy iuż tyle starań i usiłowań łożono, na przyniesienie pomocy i ulgi władzom fizycznym, staie się również potrzebą i powinnością, zaymować się wyszukiwaniem środków takich, któreby w czynach umysłowych człowiekowi nieodbicie potrzebnych, przynosiły pomoc, i od natężenia myśli uwalniały, ile że takowe, iak wiadomo, nie tylko często uszkadza delikatność organów, przytępia dowcip, nadweręża pamięć, ale też nawet i osłabienie ciała za sobą pociąga. W rzędzie takowych działań umysłowych, człowiekowi koniecznie potrzebnych, znayduie się nauka rachunkowa. W tey, pierwsze 4ry rodzaie działań, to iest Dodawanie, Odejmowanie, Mnożenie i Dzielenie są głównemi całych rachunków prawidłami, tak dalece: że wszystkie inne rachunki, iedynie połączenia niektórych z rzeczonych czterech gatunków, są wypadkiem czyli rezultatem;— A chociaż wszelkie działanie rachunkowe w ogóle, nieprzerwaney przytomności myśli po sobie wymaga, i gdy ta, acz na moment przerwana, roztargnioną będzie, zaraz działanie rachunkowe miejsca mieć nie może; przecież Mnożenie i Dzielenie z powodu większego i ciągleyszego natężenia myśli, naytrudnieyszemi bydź okazuią się, i przeto tak często omyłkom podpadaią. To stało się dla mnie powodem do wymyślenia Machiny Rachunkowey Mechanicznej, za pomocą krórey, nawet osoby tylko liczenie i liczby znaiące, wszystkie cztery gatunki rachunków (a tym samym iuż i wszelkie inne rachunki) bez naymnieyszego przyłożenia do tego myśli, łatwo zdziałać mogą. Skład tey machiny iest taki, że gdy iakowe rachunkowe działanie chce bydź przedsięwzięte, tedy stosowne do pytania liczby stawiaią się na tejże machinie, a przez uczyniony obrót, żądany produkt w prostey linii na widok występuie. — Osobliwsza zaś dogodność znayduie się przy mnożeniu, że pod czas obrotu, sama machina daie przez dzwonek znak, iż pożądany produkt iuż znalezionym został, a zatym dalsze działanie ma ustać. Przy dzieleniu, wypadaią także ułomki. W tak ważnym przedmiocie, osądziłem za rzecz słuszną, nie spuszczać się na same teoryi zasady mechanizmu, na których wynalazek móy zafundowałem, gdyż naymnieyszy błąd w zasadach, całą budowę wynalazku obalićby mógł. — Z tego więc względu, dla lepszego przekonania się o rzeczywistości, zrobiłem na próbę model takowej machiny rachunkowey mechanicznej. — A chociaż ta na próbę zrobiona machina, nie iest roboty trwałey, i nawet należyta akuratność, iak podobne; machiny wymagaią, w robocie pierwszej grubey zachowaną bydź nie mogła; jednak wszystkie gatunki rachunków, na niey należycie działać można, tak dalece: że rzeczywistość tego ważnego wynalazku, staie się udowodnioną. Gdy więc tym sposobem o niezawodności wynalazku praktycznie przekonałem się, ułożyłem sobie, niezwłócznie powtórną machinę z metalu sposobem trwałym i mocnym, z wszelką akuratnością i dokładnością zrobić. Że zaś takowe przedsięwzięcie, a szczególniej w swym pierwiastkowym stanie, czasu i funduszu na opędzenie kosztów (o co starać się nie zaniedbam) koniecznie po sobie wymaga; przeto nim powtórna fundamentalna machina będzie mogła bydź ukończona, chcąc tym czasem ten ważny wynalazek dla siebie zabezpieczyć, umyśliłem go Prześwietnemu Towarzystwu Przyiaciół Nauk odkryć, i tym końcem upraszać, aby Prześwietne Towarzystwo Królewskie Przyiaciół Nauk, do roztrząśnienia tey przezemnie wynalezionej Machiny Rachunkowey Mechanicznej, Deputacyę wyznaczyło, i o tym mnie łaskawie uwiadomić raczyło. w Warszawie dnia 2 Grudnia 1812 roku. Abraham Stern z miasta Hrubieszowa w Departamencie Lubelskim, teraz w Warszawie w domu pod Numerem 1077 przy ulicy Graniczney czasowo stoiący.